আহমাদ ইবনে মোহাম্মাদ ইবন কাসির আল-ফারগানি

পারসি জ্যোতির্বিদ
(আলফ্রাগানুস থেকে পুনর্নির্দেশিত)

আবুল আব্বাস আহমাদ ইবনে মোহাম্মাদ ইবন কাসির আল-ফারগানি (৮০০/৮০৫-৮৭০) বা আল-ফারঘানি, যিনি পশ্চিমা বিশ্বে আলফ্রাগানুস নামে পরিচিত। তিনি ছিলেন একজন আরব [১] অথবা পারস্যর[২][৩] একজন সুন্নি মুসলিম জ্যোতির্বিদ। নবম শতাব্দীতে তিনি ছিলেন বিশ্বের খ্যাতনামা একজন জ্যোতির্বিজ্ঞানী। চাঁদের আগ্নেয়গিরির জ্বালামুখ আলফ্রাগানুস এর নামকরণ তার নামেই করা হয়েছে।

আল-ফারগানি
চাঁদের আগ্নেয়গিরির জ্বালামুখ আলফ্রাগানুস যেটি আল-ফারগানির নামে নামকরণ করা হয়
জন্মনবম শতাব্দি
উচ্চশিক্ষায়তনিক কর্ম
যুগইসলামের স্বর্ণযুগ
প্রধান আগ্রহজ্যোতির্বিজ্ঞান
উল্লেখযোগ্য কাজ'কিতাব ফি জাওয়ামি' 'ইলম আল নুজুম'

জীবন সম্পাদনা

বাগদাদে ৭ম আব্বাসীয় খলিফা আল-মামুন এর পৃষ্ঠপোষকতায় পরিচালিত পৃথিবীর ব্যাস নির্ণয়ের কাজে নিয়োজিত বিজ্ঞানীদের দলে তিনিও ছিলেন। পরবর্তীতে তিনি কায়রো চলে যান। ইঞ্জিনিয়ার হিসেবে পুরোনো কায়রোয় গ্রেট নাইলোমিটারের নির্মাণ কাজে আল-ফারগানি তত্ত্বাবধান করেন।

কর্ম সম্পাদনা

তার লিখিত 'কিতাব ফি জাওয়ামি' 'ইলম আল নুজুম' এ (নক্ষত্র বিজ্ঞানের সারসংক্ষেপ) সৌরপ্রণালীর অন্তর্গত গ্রহগুলোর গতিবিধি, নীহারিকাপুঞ্জ সম্বন্ধে বিস্তারিতভাবে আলোচনা করা হয়।[৪] ১২ শতকে এই বইটি ল্যাটিন ভাষায় অনুবাদ করা হয় এবং ইউরোপে এটি প্রচুর জনপ্রিয়তা লাভ করে।

তথ্যসূত্র সম্পাদনা

  1. Science, The Cambridge History of Islam, Vol. 2, ed.
  2. Sir Patrick Moore, The Data Book of Astronomy,CRC Press,2000,BG 48ref Henry Corbin, The Voyage and the Messenger: Iran and Philosophy, North Atlantic Books, 1998, pg 44
  3. Texts, Documents and Artefacts: Islamic Studies in Honour of D.S. Richards.
  4. Dallal, Ahmad (২০১০)। Islam, Science, and the Challenge of HistoryYale University Press। পৃষ্ঠা 32আইএসবিএন 9780300159110 

আরোও পড়ুন সম্পাদনা

  • Sabra, Abdelhamid I. (১৯৭১)। "Farghānī, Abu'l-ʿAbbās Aḥmad Ibn Muḥammad Ibn Kathīr al-"Dictionary of Scientific Biography4। New York: Charles Scribner's Sons। পৃষ্ঠা 541–545। আইএসবিএন 0-684-10114-9 
  • Jacobus Golius (ed.), كتاب محمد بن كثير الفرغاني في الحركات السماوية وجوامع علم النجوم، بتفسير الشيخ الفاضل يعقوب غوليوس / Muhammedis Fil. Ketiri Ferganensis, qui vulgo Alfraganus dicitur, Elementa astronomica, Arabicè & Latinè. Cum notis ad res exoticas sive Orientales, quae in iis occurrunt, Amsterdam 1669; Reprint Frankfurt 1986 and 1997.
  • El-Fergânî, The Elements of Astronomy, textual analysis, translation into Turkish, critical edition & facsimile by Yavuz Unat, edited by Şinasi Tekin & Gönül Alpay Tekin, Harvard University 1998.
  • Elements of Chronology and Astronomy - Muhamedis Alfragani Arabis Chronologica et astronomica elementa (Latin ভাষায়)। 
  • Richard Lorch (ed.), Al-Farghānī on the Astrolabe. Arabic text edited with translation and commentary, Stuttgart, 2005, আইএসবিএন ৩-৫১৫-০৮৭১৩-৩.
  • Yavuz Unat, El-Fergânî, Cevami İlm en-Nucûm ve Usûl el-Harekât es-Semâviyye, Astronominin Özeti ve Göğün Hareketlerinin Esası, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Bilimin ve Felsefenin Doğulu Öncüleri Dizisi 14, Ankara 2012.
  • Yavuz Unat, “Fergânî’nin ‘Astronominin Özeti ve Göğün Hareketlerinin Esasları’ Adlı Astronomi Eseri”, DTCF Dergisi, Cilt 38, Sayı 1-2, Ankara 1998, s. 405–423.

বহিঃসংযোগ সম্পাদনা