কেয়া

একটি উদ্ভিদ প্রজাতি

কেয়া বা কেতকী (ইংরেজি: Thatch Screwpine[২], Tahitian screwpine[৩], hala tree[৪], pandanus, ) (হাওয়াইয়ান: pu hala [৫] ), (সামোয়ান: Fala), (স্প্যানিশ ভাষায়: Bacua), (ফরাসি ভাষায়: Vacquois), এবং (Sinhala: Mudu keyiya)। এর বৈজ্ঞানিক নাম Pandanus tectorius। এটি Pandanus গণের উদ্ভিদ। এটি মুলত মালয়েশিয়া, পূর্ব অস্ট্রেলিয়া, এবং প্রশান্ত মহাসাগরীয় দ্বীপপুঞ্জের স্থানীয় উদ্ভিদ। সংস্কৃততে এটাকে বলে কেতকী।

কেয়া
Pandanus tectorius growing in the mountains of Oʻahu in Hawaii
বৈজ্ঞানিক শ্রেণীবিন্যাস
জগৎ: Plantae
শ্রেণীবিহীন: Angiosperms
শ্রেণীবিহীন: Monocots
বর্গ: Pandanales
পরিবার: Pandanaceae
গণ: Pandanus
প্রজাতি: P. tectorius
দ্বিপদী নাম
Pandanus tectorius
Parkinson
প্রতিশব্দ[১]
তালিকা
    • Corypha laevis (Lour.) A.Chev.
    • Pandanus absonus H.St.John
    • Pandanus adscendens H.St.John
    • Pandanus aequor H.St.John
    • Pandanus aitutakiensis H.St.John
    • Pandanus akiakiensis H.St.John
    • Pandanus amplexus H.St.John
    • Pandanus angulatus H.St.John
    • Pandanus angulosus H.St.John
    • Pandanus anisos H.St.John
    • Pandanus aoraiensis H.St.John
    • Pandanus apionops H.St.John
    • Pandanus arapepe H.St.John
    • Pandanus asauensis H.St.John
    • Pandanus ater H.St.John
    • Pandanus baptistii Misonne
    • Pandanus bassus H.St.John
    • Pandanus bathys H.St.John
    • Pandanus bergmanii F.Br.
    • Pandanus bicurvatus H.St.John
    • Pandanus blakei H.St.John
    • Pandanus boraboraensis H.St.John
    • Pandanus bothreus H.St.John
    • Pandanus bowenensis H.St.John
    • Pandanus brachypodus Kaneh.
    • Pandanus brownii H.St.John
    • Pandanus cacuminatus H.St.John
    • Pandanus carolinensis Martelli
    • Pandanus chamissonis Gaudich.
    • Pandanus charancanus Kaneh.
    • Pandanus christophersenii H.St.John
    • Pandanus citraceus H.St.John
    • Pandanus collatus H.St.John
    • Pandanus complanatus H.St.John
    • Pandanus cooperi (Martelli) H.St.John
    • Pandanus coronatus Martelli
    • Pandanus crassiaculeatus H.St.John
    • Pandanus crassus H.St.John
    • Pandanus cylindricus Kaneh.
    • Pandanus cymatilis H.St.John
    • Pandanus decorus K.Koch
    • Pandanus dicheres H.St.John
    • Pandanus dilatatus Kaneh.
    • Pandanus discolor auct.
    • Pandanus distinctus Martelli
    • Pandanus divaricatus H.St.John
    • Pandanus divergens Kaneh.
    • Pandanus dotyi H.St.John
    • Pandanus drakei H.St.John
    • Pandanus drolletianus Martelli
    • Pandanus duriocarpoides Kaneh.
    • Pandanus duriocarpus Martelli
    • Pandanus edwinii H.St.John
    • Pandanus elevatus H.St.John
    • Pandanus enchabiensis Kaneh.
    • Pandanus erythrophloeus Kaneh.
    • Pandanus extralittoralis H.St.John
    • Pandanus eyesyes Kaneh.
    • Pandanus fahina H.St.John
    • Pandanus faramaa H.St.John
    • Pandanus fatuhivaensis H.St.John
    • Pandanus fatyanion (Kaneh.) Hosok.
    • Pandanus feruliferus H.St.John
    • Pandanus filiciatilis H.St.John
    • Pandanus fischerianus Martelli
    • Pandanus fragrans Gaudich.
    • Pandanus futunaensis H.St.John
    • Pandanus gambierensis H.St.John
    • Pandanus glomerosus H.St.John
    • Pandanus grantii H.St.John
    • Pandanus guamensis Martelli
    • Pandanus haapaiensis H.St.John
    • Pandanus heronensis H.St.John
    • Pandanus hivaoaensis H.St.John
    • Pandanus horneinsularum H.St.John
    • Pandanus hosinoi Kaneh.
    • Pandanus hosokawae Kaneh.
    • Pandanus houmaensis H.St.John
    • Pandanus hubbardii H.St.John
    • Pandanus inarmatus H.St.John
    • Pandanus inermis Roxb.
    • Pandanus inflexus H.St.John
    • Pandanus infundibuliformis H.St.John
    • Pandanus insularis Kaneh.
    • Pandanus intralaevis H.St.John
    • Pandanus jaluitensis Kaneh.
    • Pandanus jonesii (F.Br.) H.St.John
    • Pandanus kafu Martelli
    • Pandanus kamptos H.St.John
    • Pandanus koidzumii Hosok.
    • Pandanus korrensis Kaneh.
    • Pandanus kraussii H.St.John
    • Pandanus kusaiensis Kaneh.
    • Pandanus laculatus H.St.John
    • Pandanus laevis Kunth nom. illeg.
    • Pandanus laevis Lour.
    • Pandanus lakatwa Kaneh.
    • Pandanus lambasaensis H.St.John
    • Pandanus laticanaliculatus Kaneh.
    • Pandanus lauensis H.St.John
    • Pandanus licinus H.St.John
    • Pandanus limitaris H.St.John
    • Pandanus longifolius H.L.Wendl. nom. inval.
    • Pandanus macfarlanei Martelli
    • Pandanus macrocephalus Kaneh.
    • Pandanus makateaensis H.St.John
    • Pandanus malatensis Blanco
    • Pandanus mangarevaensis H.St.John
    • Pandanus mariaensis H.St.John
    • Pandanus marquesasensis H.St.John
    • Pandanus matukuensis H.St.John
    • Pandanus mbalawa H.St.John
    • Pandanus meetiaensis H.St.John
    • Pandanus mei F.Br.
    • Pandanus mendanensis Martelli
    • Pandanus menne Kaneh.
    • Pandanus menziesii Gaudich.
    • Pandanus metius H.St.John
    • Pandanus minysocephalus H.St.John
    • Pandanus mooreaensis H.St.John
    • Pandanus moschatus Miq. nom. illeg.
    • Pandanus moschatus Rumph. ex Voigt
    • Pandanus motuensis H.St.John
    • Pandanus nandiensis H.St.John
    • Pandanus notialis H.St.John
    • Pandanus oblatiapicalis H.St.John
    • Pandanus oblaticonvexus H.St.John
    • Pandanus obliquus Kaneh.
    • Pandanus odontoides Hosok.
    • Pandanus okamotoi Kaneh.
    • Pandanus onoilauensis H.St.John
    • Pandanus orarius H.St.John
    • Pandanus otemanuensis H.St.John
    • Pandanus ovalauensis H.St.John
    • Pandanus pachys H.St.John
    • Pandanus palkilensis Hosok.
    • Pandanus palmyraensis H.St.John
    • Pandanus pansus H.St.John
    • Pandanus paogo H.St.John
    • Pandanus papeariensis Martelli
    • Pandanus papenooensis H.St.John
    • Pandanus parhamii H.St.John
    • Pandanus parksii H.St.John
    • Pandanus patulior H.St.John
    • Pandanus pedunculatus R.Br.
    • Pandanus planus H.St.John
    • Pandanus politus Martelli
    • Pandanus ponapensis Martelli
    • Pandanus prismaticus Martelli
    • Pandanus prolixus H.St.John
    • Pandanus pseudomenne Hosok.
    • Pandanus pulposus (Warb.) Martelli
    • Pandanus pusillus H.St.John
    • Pandanus pyriformis (Martelli) H.St.John
    • Pandanus radiatus H.St.John
    • Pandanus raiateaensis H.St.John
    • Pandanus raivavaensis Martelli
    • Pandanus raroiaensis H.St.John
    • Pandanus rectangulatus Kaneh.
    • Pandanus repens Miq.
    • Pandanus rhizophorensis H.St.John
    • Pandanus rhombocarpus Kaneh.
    • Pandanus rikiteaensis H.St.John
    • Pandanus rimataraensis H.St.John
    • Pandanus rockii Martelli
    • Pandanus rotensis Hosok.
    • Pandanus rotundatus Kaneh.
    • Pandanus rurutuensis H.St.John
    • Pandanus sabotan Blanco
    • Pandanus saipanensis Kaneh.
    • Pandanus saltuarius H.St.John
    • Pandanus samak Hassk.
    • Pandanus sanderi Sander
    • Pandanus savaiensis (Martelli) H.St.John
    • Pandanus seruaensis H.St.John
    • Pandanus sinuosus H.St.John
    • Pandanus sinuvadosus H.St.John
    • Pandanus smithii H.St.John
    • Pandanus spurius (Willd.) Miq.
    • Pandanus stradbrookeensis H.St.John
    • Pandanus subaequalis H.St.John
    • Pandanus subhumerosus H.St.John
    • Pandanus subradiatus H.St.John
    • Pandanus suvaensis (Martelli) H.St.John
    • Pandanus taepa (F.Br.) H.St.John
    • Pandanus tahaaensis H.St.John
    • Pandanus tahitensis Martelli
    • Pandanus takaroaensis H.St.John
    • Pandanus tamaruensis J.W.Moore
    • Pandanus tapeinos H.St.John
    • Pandanus taravaiensis H.St.John
    • Pandanus temehaniensis J.W.Moore
    • Pandanus terrireginae H.St.John
    • Pandanus tessellatus Martelli
    • Pandanus tikeiensis H.St.John
    • Pandanus tima H.St.John
    • Pandanus timoeensis H.St.John
    • Pandanus tolotomensis Glassman
    • Pandanus tomilensis Kaneh.
    • Pandanus tongaensis H.St.John
    • Pandanus trapaneus H.St.John
    • Pandanus tritosphaericus H.St.John
    • Pandanus trukensis Kaneh.
    • Pandanus tubuaiensis Martelli
    • Pandanus tupaiensis H.St.John
    • Pandanus uea H.St.John
    • Pandanus utiyamae Kaneh.
    • Pandanus vahitahiensis H.St.John
    • Pandanus vandra H.St.John
    • Pandanus vangeertii auct.
    • Pandanus variegatus Miq.
    • Pandanus veitchii Mast.
    • Pandanus virginalis H.St.John
    • Pandanus viri H.St.John
    • Pandanus viridinsularis H.St.John
    • Pandanus volkensii Kaneh.
    • Pandanus yorkensis H.St.John
    • Pandanus yunckeri H.St.John

বিবরণ সম্পাদনা

কেয়া গুল্মজাতীয় উদ্ভিদ। লম্বায় ৩ থেকে-৪ মিটার পর্যন্ত হয়ে থাকে। এ গাছের কাণ্ড গোলাকার এবং কাটাযুক্ত। কাণ্ড থেকে শাখা প্রশাখা বের হয়। এর পাতা ৩ থেকে-৪ মিটার পর্যন্ত লম্বা এবং ৫-৬ সেন্টিমিটার চওড়া হয়[৬]

ব্যবহার সম্পাদনা

এটি একটি সুগন্ধি উদ্ভিদ। বাংলায় বিরিয়ানী রান্না কেওড়ার জল ছাড়া সম্পূর্ণ হয় না। কেয়া ফুল থেকেই বাস্পীভবন প্রক্রিয়ায় তৈরি হয় কেওড়ার জল (pandanus flower water)।

চিত্রশালা সম্পাদনা

তথ্যসূত্র সম্পাদনা

  1. "The Plant List: A Working List of All Plant Species"। ২৯ সেপ্টেম্বর ২০১৮ তারিখে মূল থেকে আর্কাইভ করা। সংগ্রহের তারিখ ২ সেপ্টেম্বর ২০১৪ 
  2. "Pandanus tectorius"জার্মপ্লাজম রিসোর্স ইনফরমেশন নেটওয়ার্ক (জিআরআইএন)কৃষি গবেষণা পরিসেবা (এআরএস), মার্কিন যুক্তরাষ্ট্রের কৃষি বিভাগ (ইউএসডিএ)। সংগ্রহের তারিখ ১৭ সেপ্টে ২০১৬ 
  3. "Pandanus tectorius" (ইংরেজি ভাষায়)। ন্যাচারাল রিসোর্সেস কনসারভেশন সার্ভিস প্ল্যান্টস ডেটাবেস। ইউএসডিএ 
  4. [১]
  5. "Pandanus tectorius"College of Tropical Agriculture and Human Resources, University of Hawaii at Manoa। ২০০২ – Hawaiian Native Plant Propagation-এর মাধ্যমে। 
  6. দ্বিজেন শর্মা লেখক; বাংলা একাডেমী ; ফুলগুলি যেন কথা; মে, ১৯৮৮; পৃষ্ঠা-২০, আইএসবিএন ৯৮৪-০৭-৪৪১২-৭